Οι Σπαρτιάτες και οι άλλοι.- Μέρος β'

 Ποιοί ήταν οι Σπαρτιάτες; Αυτό είναι τόσο ξεκάθαρο όσο κι ο μέλανας ζωμός ,που γεύονταν καθημερινά. Οι ίδιοι δήλωναν Δωριείς, όπως οι Μεσσήνιοι, αλλά στην πραγματικότητα τους χώριζαν κόσμοι ολόκληροι κι όχι μόνο τα βουνά του Ταϋγέτου. Το μόνο κοινό που είχαν σίγουρα ήταν ο ουρανός.  Απ'τις δυο πλευρές των βουνών ,τιμούσαν -δίπλα στην νεόφερτη θεά Άρτεμη -τον αυτόχθονα θεό Ποσειδώνα. Στην περιοχή επικρατούσε η απόλυτη αντίφαση :ειρήνη στη Μεσσήνη, πολεμική διάθεση στη Λακωνία-έτσι ήθελαν ν' αποκαλούν τη χώρα τους οι Σπαρτάτες. Δεν τους ταίριαζε καθόλου -ως εικόνα- πως οι ''κακοί'' Δωριείς υπήρξαν οι πρώτοι ευεργέτες του κόσμου. Οι ηγέτες των Σπαρτιατών απαγόρευαν τον φόβο. Ο περίφημος Λκούργος έλεγε πως δεν έπρεπε να φοβούνται ούτε ζωντανούς, ούτε νεκρούς. Οπότε, έπρεπε να εξαφανιστούν όλοι όσοι προκαλούσαν φόβο.
 Οι Μεσσήνιοι είχαν ένα όραμα, οι Σπαρτιάτες ίσως  ένα τραύμα. Ίσως κάτι που τους καταπίεζε -και που ήθελαν ν' αποσιωπήσουν -να είχε κωδικοποιηθεί στη συμπεριφορά τους. Για κάποιο λόγο δεν ένιωθαν άνετα με όλους τους υπόλοιπους και ισχυρίζονταν πως απεχθάνονταν την δικτατορία. Έτσι ο Λυκούργος, ο μυθικός νομοθέτης τους, εμπνεύστηκε έναν τρόπο διακβέρνησης που την καθιστούσε αδύνατη. Πολλοί ιστορικοί θεώρησαν πως ο Λυκούργος υπήρξε μια μυθική-συμβολική φιγούρα. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως υπήρξε πραγματικά και πως έφτιαξε την ευφυή νομοθεσία του γύρω στο 800 π.Χ. Όρισε διπλή βασιλεία-δύο βασιλιάδες ήταν καλύτερα, γιατί μπορούσε ο ένας να ελέγχει τον άλλον. Κι επειδή ούτε αυτό ήταν αρκετό, διορίστηκαν και οι πέντε έφοροι, που μεριμνούσαν τόσο για το λαό,όσο και για τους δυο βασιλιάδες. Για να εξασφαλίσει ακόμα μεγαλύτερο έλεγχο, ο Λυκούργος εισήγαγε την Γερουσία ως σημαντική καινοτομία. Αυτό το συμβούλιο των σοφών γερόντων δυνάμωνε την πεπόίθηση των πολιτών και δεν τους άφηνε να παρεκκλίνουν από θαυμασμό προς τους βασιλείς-ούτε όμως άφηνε τους βασλείς να οραματίζονται πως θα εξουσιάσουν τον λαό. Με τον τρόπο αυτό οι 28 γεροντότεροι της Σπάρτης αποτέλεσαν την ασφαλή άγκυρα που εξασφάλιζε την ηρεμία και την συνέχεια.
 Ο Λυκούργος είχε επινοήσει μια κάποια δημοκρατία πολύ καιρό πριν να έχουν αυτήν την ιδέα οι Αθηναίοι : ορίζω ένα συμβούλιο γερόντων δίπλα στους βασιλείς, θεσπίζω κατα καιρούς συγκέντρωση του λαού όπου γίνονται προτάσεις και λαμβάνονται αποφάσεις. Όλοι οι πολίτες είναι ίσοι μεταξύ τους.
 Ωστόσο ως προς τη διατροφή δεν υπήρχε ισότητα. Ο Λυκούργος είχε   ορίσει συγκεκριμένη ποσότητα φαγητού για άντρες και γυναίκες. Επίσης εξαφάνισε τα χρήματα. Οι αγοραπωλησίες δεν γινόταν με ασήμι και χρυσάφι αλλά με τα σιδερένια κέρματα που έκοψε,τα οποία ήταν βαριά και χαμηλής αξιάς ,ώστε να μην μπαίνει κανείς εύκολα στην σκέψη της συσσώρευσής τους. Εξάλλου δεν είχαν καμμία αξία έξω απ'την περιοχή τους.
Η απουσία χρημάτων απομόνωσε τους Σπαρτιάτες,εφάσον εξασθένισε το εμπόριο. Με την επιμονή του για έλεγχο ο Λυκούργος είχε την εποπτεία των τροφίμων . Όλοι έπαιρναν την ίδια ποσότητα κριθαρένιου αλευριού,σιταριού, κρασιού,τυριού και σύκων. Μεγάλη ποικιλία δεν υπήρχε ,εφόσον πρωί μεσημέρι και βράδυ επικρατούσε ως γεύμα ο μέλανας ζωμός-που μάλλον δεν ήταν τόσο κακός όσο η φήμη του. Μπορεί να ήταν αποκρουστικός στην όψη, όχι όμως και στην γεύση.Ήταν μια σούπα από αίμα σφαχτών, χοιρινό κρέας, μπαχαρικά και ξύδι. Κανένας Σπαρτιάτης δεν τολμούσε να την αποφύγει-διαφορετικά κινούσε τις υποψίες πως κάτι είχε φάει κρυφά-πράγμα που δεν ήταν επιτρεπτό στο κράτος του Λκούργου.
 Ιδιωτική περιουσία και ιδιωτική ζωή δεν υπήρχε στη Σπάρτη. Τα παιδιά αναθρέφονταν με δημόσια έξοδα.Ο έλεγχος των γεννήσεων ήταν άκαμπτος . Τα παιδιά εξετάζονταν κατά την γέννησή τους και όσα κρίνονταν αδύναμα εκτοπίζονταν σ'ένα φαράγγι του Ταϋγέτου.
 Ο μικρός Σπαρτιάτης ήταν ένας στρατιώτης. Στα επτά του χρόνια μεγάλωνε ήδη σε στρατώνες. Μάθαινε τόσο γράψιμο και διάβασμα όσο ήταν αναγκαίο για τα βασικά-κατά τ'άλλα η εκπαίδευσή του ήταν βασισμένη στην ικανότητα να υπακούει,ν'αντέχει στις κακουχίες και να νικά στις μάχες. Περπατούσε ξυπόλυτος και εκτελούσε όλες τις ασκήσεις τους κατά κανόνα γυμνός. Στα δώδεκα χρόνια του αποκτούσε ένα χιτώνα και οι μέρες της φροντίδας του σώματός του ήταν πολύ συγκεκριμένες και περιορισμένες. Κοιμόταν μαζί με άλλους -κατά ομάδες -μέσα σε καλύβες σπάζοντας με γυμνά χέρια -και χωρίς κάποιο είδος μαχαιριού -τις άκρες των καλαμιών.
 Κοινές δοκιμασίες, κοινά σπίτια. κοινή σούπα. Μόνο οι γυναίκες άλλαζαν την  εικόνα στη μονότονη Σπάρτη. Εφόσον ο κόσμος των αντρών δεν απαιτούσε καθαριότητα και μαγείρεμα και τα παιδιά τους ακόμα τα έπαιρνε το κράτος, οι ίδιες ήταν ελεύθερες να κάνουν ό,τι ήθελαν. Έτσι, οι γυναίκες στην Σπάρτη είχαν φτάσει σε μια ελευθερία,που στην υπόλοιπη Ελλάδα ήταν αδιανόητη. Το μοναδικό καθήκον τους ήταν οι καθημερινές ώρες γύμνασης,που κι αυτές είχαν οριστεί απ'τον Λυκούγο. Οι δυνατές γυναίκες θα γενννούσαν δυνατούς στρατιώτες. Έτσι,εξασκούνταν και οι ίδιες στην πάλη και στο τρέξιμο και διδάσκονταν να ρίχνουν δίσκο και δόρυ.Το πρότυπό τους δεν ήταν πια η προγονική θεά του τόπου,η Δήμητρα. Το πρότυπό τους ήταν πλέον οι Αμαζόνες.
 Οι Σπαρτιάτισσες μαζί με τους μύες απέκτησαν και αυτοεκτίμηση. Η Αθήνα επέκρινε την χαρακτηριστική άνεσή τους ,η οποία δεν περιοριζόταν μόνο στα διάφανα ενδύματά τους. Αυτές ποτέ δεν ήταν υπάκουες νοικοκυρές και ποτέ υποχείριο των ανδρών.Οι ίδιες  διάλεγαν τον άνδρα τους-που συχνά δεν ήταν μόνο ένας.
 Οι Σπαρτιάτες δεν ήξεραν μόνο με τα όπλα να στοχεύουν. Οι παρατηρήσεις τους ήταν εξίσου απόλυτες και αιχμηρές.-και μέχρι σήμερα θρυλικές.Την τέχνη στις λέξεις την εκτιμούσαν στην Σπάρτη όσο και την τέχνη στον πόλεμο. Σ'αυτή την πόλη δεν σφυρηλατούσαν μόνο ξίφη,αλλά και φράσεις.
 Ένας απ'τους μεγαλύτερους ποιητές της αρχαϊκής εποχής ,ό Αλκμάνας ,που έζησε εκεί, τραγούδησε σύντομα και  λυρικά πως ο ποιητής κι ο στρατιώτης είναι εξίσου σημαντικοί για το κράτος. Τις λέξεις τις μεταχειρίζονταν πράγματι ως όπλα (πράγμαπου ήταν αποφασιστικής σημασίας στον μακρύ Μεσσηνιακό πόλεμο).  Στην επιφανή ομάδα των επτά σοφών οι τρεις είναι απ'την Λακωνία: ο Αριστομένης, ο Χίλων και ο Μύσων.
 Η Σπάρτη αποτέλεσε μια πόλη αντιφάσεων.